Verslaving: wat gebeurt er in je brein en welke rol spelen neurotransmitters?
|
|
Tijd om te lezen 6 min
Heb je je ooit afgevraagd wat er precies in je brein gebeurt als je worstelt met verslaving? Waarom is het zo lastig om te stoppen, ook al weet je dat het niet goed voor je is?
Verslaving is veel meer dan een gewoonte of een keuze. Het verandert de manier waarop je hersenen werken.
In dit artikel leg ik je uit wat verslaving met je brein doet, welke rol neurotransmitters spelen en waarom dit inzicht belangrijk is voor jouw herstel.
Verslaving verandert hersenstructuren, waardoor controle vermindert en stoppen lastig wordt.
Dopamine- en serotoninebalans raakt verstoord, waardoor het beloningsgevoel daalt en het verlangen naar het middel toeneemt.
Herstel vraagt om medische begeleiding, psychologische ondersteuning én een leefstijl die neurotransmitters helpt herstellen.
Inhoudsopgave
Wat is verslaving? Verslaving in Nederland: Feiten en cijfers De rol van neurotransmitters bij verslaving Neurotransmitters: Oorzaak of resultaat van verslaving? Hoe houd je je neurotransmitters in balans? Praktische hulp bij verslaving met een 12 stappenplan Het 12 stappenprogamma bij verslaving Goed om te weten #1. IJzer Premium - Natuurlijk Presteren
Wat is verslaving?
Verslaving betekent dat je een sterke drang hebt om iets te gebruiken of te doen, zelfs als het negatieve gevolgen voor je heeft. Misschien herken je dat gevoel: Die onbedwingbare behoefte waar je moeilijk ‘nee’ tegen kunt zeggen.
Dit komt doordat verslaving je controle beïnvloedt en je hersenen anders gaan reageren. Het stoppen gaat daardoor moeilijker en kan gepaard gaan met vervelende ontwenningsverschijnselen.
Daarom vraagt herstel vaak om meer dan alleen wilskracht. Het gaat om een combinatie van medische hulp, psychologische steun en veranderingen in je leefstijl en omgeving.
Verslaving in Nederland: Feiten en cijfers
Verslaving kent veel verschillende vormen van alcohol en medicijnen tot gokken, gamen of shoppen. Het raakt veel meer mensen dan je misschien denkt.
In 2021 meldden zich in Nederland al zo'n 55.000 mensen bij de verslavingszorg voor behandeling, vooral voor problemen met medicijnen (vooral benzodiazepinen), tabak en alcohol. Ook het aantal mensen met een online gokverslaving neemt snel toe.
Toch is de groep ´verslaafden´ veel groter. Naar schatting hebben ruim 600.000 mensen in Nederland een medicijnverslaving. Dit laat zien dat lang niet iedereen met een verslaving hulp zoekt of krijgt, of zich bewust is van het probleem. (1) (2) (3)
De rol van neurotransmitters bij verslaving
Om te begrijpen wat verslaving doet met je brein, is het belangrijk om iets te weten over neurotransmitters. Dit zijn chemische boodschappers in je hersenen die signalen tussen zenuwcellen doorgeven. Ze spelen een grote rol in hoe je je voelt, denkt en gedraagt.
Twee van de belangrijkste neurotransmitters die bij verslaving betrokken zijn, zijn dopamine en serotonine .
- Dopamine wordt vaak het ‘beloningsstofje’ genoemd, omdat het ervoor zorgt dat je je goed voelt wanneer je iets leuks of prettigs doet.
- Serotonine helpt je stemming te reguleren en beïnvloedt ook je welzijn en emotionele balans.
Bij verslaving raakt het systeem van deze neurotransmitters uit balans. Zo zorgt het gebruik van bijvoorbeeld drugs of alcohol ervoor dat je hersenen extra dopamine aanmaken, wat het gevoel van plezier versterkt.
Na verloop van tijd gaan je hersenen minder goed zelf dopamine aanmaken, waardoor je het gevoel van 'goed' steeds minder makkelijk ervaart zonder het middel. Dit draagt bij aan het ontstaan van verslaving en het moeilijke herstelproces. (4) (5) (6)
Neurotransmitters: Oorzaak of resultaat van verslaving?
Een verstoorde balans van neurotransmitters is meestal niet de oorzaak van verslaving, maar juist het gevolg ervan. Door het gebruik van verslavende middelen of gedrag verandert de werking van neurotransmitters zoals dopamine en serotonine in je brein.
Deze verstoring zorgt ervoor dat je steeds meer van het middel nodig hebt om hetzelfde plezier of ontspanning te ervaren. Zo raakt de balans in je hersenen zoek, wat verslaving versterkt en het herstel moeilijker maakt.
Hoe houd je je neurotransmitters in balans?
Omdat verslaving dit delicate evenwicht kan verstoren, is het belangrijk om te weten hoe je je neurotransmitters zo goed mogelijk in balans kunt houden. Je hersenen functioneren het beste wanneer de balans tussen stoffen zoals dopamine en serotonine goed is.
Hoewel een gezonde leefstijl geen garantie biedt tegen verslaving, kan ze de werking van je hersenen wél ondersteunen.
Hieronder vind je een aantal praktische tips om je neurotransmitters positief te beïnvloeden:
- Beweeg regelmatig - Lichaamsbeweging stimuleert de aanmaak van dopamine en serotonine, wat je stemming en motivatie verbetert. Denk aan een dagelijkse wandeling, fietsen of sporten.
- Zorg voor voldoende slaap - Tijdens je slaap herstelt je brein en worden neurotransmitters opnieuw in balans gebracht. Probeer elke nacht om 7 tot 9 uur kwalitatieve slaap te krijgen.
- Eet gevarieerd en voedzaam - Voedingsstoffen zoals omega-3 vetzuren, B-vitamines, magnesium en antioxidanten ondersteunen de aanmaak en werking van neurotransmitters. Denk aan vette vis, noten, groene bladgroenten en fruit.
- Ontspan en verminder stress - Chronische stress verstoort de neurotransmitters, vooral serotonine. Technieken zoals meditatie, ademhalingsoefeningen of mindfulness kunnen helpen ontspannen.
- Sociale contacten onderhouden - Positieve sociale interacties stimuleren de afgifte van dopamine en serotonine, wat je emotionele welzijn versterkt.
Praktische hulp bij verslaving met een 12 stappenplan
Als je te maken hebt met een verslaving, is professionele hulp vaak belangrijk voor je herstel.
Connection SGGZ is een erkende instelling die uitgebreide verslavingszorg biedt, zowel ambulant in Nederland als klinisch in Zuid-Afrika. Ze combineren medische zorg, psychotherapie en begeleiding door ervaringsdeskundigen om je zo goed mogelijk te ondersteunen.
De voordelen van deze professionele hulp zijn onder andere:
- Persoonlijke behandeling die aansluit op jouw situatie
- Een mix van medische en psychologische therapieën
- Ondersteuning van mensen die zelf ervaring hebben met verslavingen
- Nazorg en terugvalpreventie om duurzaam herstel te bevorderen
- Behandelingen die aandacht hebben voor lichaam, geest en sociale omgeving
Het 12 stappenprogamma bij verslaving
Binnen hun programma speelt het 12-stappenprogramma een belangrijke rol, waarmee je stap voor stap wordt begeleid in het herstelproces. Dit zijn de 12 stappen in het kort:
- Toegeven van het probleem – Erkennen dat je de strijd met de verslaving niet alleen kunt winnen
- Bereidheid om hulp te accepteren – Openstaan voor hulp en jezelf een nieuwe kans geven
- Hulp aanvaarden – Vertrouwen op een ‘hogere macht’ of groepsgeweten om richting te geven
- Balans opmaken – Eerlijk reflecteren op je leven en gedrag
- Erkenning van fouten – Bereid zijn om je fouten toe te geven aan jezelf en een ander
- Onderzoeken van zwakheden – Negatieve eigenschappen onder ogen zien en er positief mee omgaan
- Bereidheid om te veranderen – Actief werken aan je gedrag en tekortkomingen
- Verantwoordelijkheid nemen – Terugkijken op schade die je hebt veroorzaakt en verantwoordelijkheid nemen
- Herstel relaties – Het goedmaken met mensen die je gekwetst hebt
- Blijven zelfonderzoek doen – Alert blijven en jezelf blijven verbeteren
- Geestelijke verdieping zoeken – Rust en spirituele groei integreren in je dagelijks leven
- Anderen helpen – Delen wat je geleerd hebt om anderen te ondersteunen in hun herstel
Goed om te weten
Verslaving is een ingewikkeld proces waarbij neurotransmitters een belangrijke rol spelen, maar zeker niet de enige factor zijn. Er zijn veel meer elementen die meespelen, zoals je omgeving, emoties en persoonlijke geschiedenis.
De balans van je neurotransmitters is dus slechts een tipje van de sluier van wat er in je brein gebeurt tijdens verslaving. Het kan helpen om te begrijpen hoe de chemische stoffen in je hersenen werken, zodat je beter snapt waarom het soms zo lastig is om grip te krijgen.
Wil je echt stappen zetten, dan is het belangrijk om dieper te kijken naar de oorzaken en passende ondersteuning te zoeken.
Ebrina van der Bijl
Ebrina is voedingsdeskundige met een diepe toewijding aan gezonde voeding en een duurzame levensstijl, gevestigd in het prachtige Portugal. Haar passie voor natuurlijke en biologische producten vormt de kern van haar werk. Met een achtergrond in Voeding & Diëtetiek en ervaring in productontwikkeling en tekstschrijven, vertaalt ze complexe wetenschappelijke informatie naar praktische adviezen voor een gebalanceerde levensstijl.
Gebruikte bronnen
- Stichting IVZ. (2023). Tussenrapportage kerncijfers verslavingszorg 2016-2021. In Landelijk Alcohol en Drugs Informatie Systeem. https://cdn.bluenotion.nl
- De Graaf, R., Have, M. T., & Van Dorsselaer, S. (2010). The Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study‐2 (NEMESIS‐2): design and methods. International Journal Of Methods in Psychiatric Research, 19(3), 125–141. https://doi.org/10.1002/mpr.317
- Van Rooij, A. J., Schoenmakers, T. M., Van de Mheen, D., Kim Knoops, & Jaap van den Berg. (2011). Nationaal Prevalentie Onderzoek Middelengebruik 2009: De kerncijfers. In Nationaal Prevalentie Onderzoek Middelengebruik 2009: De kerncijfers. IVO. https://ivo.nl/wp-content/uploads/2018/11/Van-Rooij-et-al.-2011-NPO-2009-Middelengebruik.pdf
- Volkow, N. D., & Morales, M. (2015). The Brain on Drugs: From Reward to Addiction. Cell, 162(4), 712–725. https://doi.org/10.1016/j.cell.2015.07.046
- Müller, C. P., & Homberg, J. R. (2014). The role of serotonin in drug use and addiction. Behavioural Brain Research, 277, 146–192. https://doi.org/10.1016/j.bbr.2014.04.007
- Koob, G. F., & Volkow, N. D. (2016). Neurobiology of addiction: a neurocircuitry analysis. The Lancet Psychiatry, 3(8), 760–773. https://doi.org/10.1016/s2215-0366(16)00104-8
