Gevaarlijkste e-nummers: deze 9 kun je beter vermijden

Wist je dat er in Europa ongeveer 400 E-nummers officieel zijn goedgekeurd? (1) Ze worden toegevoegd om eten en drinken langer houdbaar te maken, mooier van kleur of lekkerder van smaak.

Toch hoor je vaak dat e-nummers slecht zijn. Dat is niet helemaal waar want de meeste zijn veilig, en uitgebreid getest door de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA).

Maar, er zijn ook een paar omstreden en risicovolle E-nummers. Die kun je beter beperken of vermijden. In dit artikel vertel ik je welke e-nummers dit zijn, waar ze in zitten en waarom je ze liever niet wilt eten.

E-nummers zijn toevoegingen aan eten en drinken die zorgen voor kleur, smaak, houdbaarheid of structuur. Denk aan kleurstoffen, conserveermiddelen, antioxidanten en zoetstoffen.

De “E” staat voor Europa. Het betekent dat een stof officieel is goedgekeurd voor gebruik in de EU. Daar gaat een heel proces aan vooraf:

1. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) beoordeelt of een stof veilig is. Zij kijken naar alle beschikbare studies, bepalen een veilige grens (ADI, aanvaardbare dagelijkse inname) en geven advies. (2)
2. De uiteindelijke toelating wordt besloten door de Europese Commissie en de lidstaten. Zij zetten de goedgekeurde stof op de officiële Unielijst (Verordening (EG) nr. 1333/2008). (3)
3. In Nederland ziet de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) toe op naleving. Zij controleren of fabrikanten zich aan de regels houden. (4)

Kort gezegd: Meestal niet, zolang je ze binnen de vastgestelde grenzen gebruikt. Voor elk additief bepaalt EFSA een ADI (aanvaardbare dagelijkse inname).

Veel E-nummers zijn heel onschuldig, zoals E300 = vitamine C, of stoffen die ook van nature in planten voorkomen.

Toch zijn er een paar omstreden E-nummers. Die kunnen bij sommige mensen allergische reactiesveroorzaken, of worden in verband gebracht met hyperactiviteit bij kinderenof onzekerheden op de lange termijn.

Titaandioxide is een witte kleurstof die jarenlang veel gebruikt werd in snoep, kauwgom, bakproducten, sauzen en supplementen. Het zorgt voor een helderwitte kleur of maakt producten minder doorzichtig.

Maar: Sinds augustus 2022 is titaandioxide in de EU niet meer toegestaan als voedingsadditief. De reden is dat nieuwe studies lieten zien dat deeltjes zich kunnen ophopen in het lichaam en dat er onzekerheden zijn over mogelijke effecten op DNA (genotoxiciteit).

EFSA kon daarom niet langer garanderen dat het gebruik veilig is. Buiten Europa mag E171 soms nog wel worden gebruikt, bijvoorbeeld in Azië of de VS.

Gezondheidszorgen rond E171:

• In dierstudies zijn aanwijzingen gevonden dat nanodeeltjes van titaandioxide het DNA kunnen beschadigen (genotoxisch effect). (5)(6)
• EFSA benadrukt dat er te veel onzekerheden zijn om E171 als veilig te beschouwen. (7)
• Daarom heeft de Europese Commissie het gebruik in voedsel verboden. (8)(9)(10)

Azo-kleurstoffen zijn synthetische kleurstoffen die producten een felle kleur geven, bijvoorbeeld geel, oranje of rood. Je vindt ze vooral in snoep, frisdrank, ijs, sauzen en sommige gebakjes.

De bekendste zijn:

• E102 = tartrazine (geel)
• E104 = chinolinegeel
• E110 = zonnegeel FCF / sunset yellow
• E122 = azorubine / karmoisinerood
• E124 = ponceau 4R
• E129 = allura rood AC

Hoewel ze in de EU zijn toegestaan, is er wel discussie over de veiligheid:

• Een aantal van deze kleurstoffen wordt in verband gebracht met hyperactiviteit bij kinderen. Bekend is de zogeheten “Southampton-studie”, waarin een mix van bepaalde azo-kleurstoffen plus natriumbenzoaat leidde tot meer druk gedrag bij kinderen.
• Daarom moet in de EU op producten met deze stoffen de waarschuwing staan: “kan de activiteit of oplettendheid van kinderen nadelig beïnvloeden”. (11)
• Sommige mensen krijgen allergische reacties of intoleranties, bijvoorbeeld huiduitslag of astma, al gaat het om relatief zeldzame gevallen. (12)
• EFSA heeft voor elke azo-kleurstof een eigen aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) vastgesteld, vaak rond de 7 mg per kilo lichaamsgewicht per dag (tartrazine: 7,5 mg/kg).
• Binnen die grenzen worden ze als veilig beschouwd, maar veel deskundigen raden toch aan om gebruik te beperken, vooral bij kinderen. (13)
• Ter vergelijking: Een glas frisdrank of een zakje snoep bevat meestal maar enkele milligrammen tartrazine. Je zou dus heel veel producten tegelijk moeten eten of drinken om die grens te halen.

Nitrieten en nitraten worden vaak gebruikt als conserveermiddel, vooral in bewerkt vleeszoals ham, spek, salami en worst. Ze zorgen ervoor dat vlees langer houdbaar blijft, een mooie roze kleur krijgt en beschermt tegen gevaarlijke bacteriën, zoals Clostridium botulinum.

De bekendste soorten zijn:

• E249 = kaliumnitriet
• E250 = natriumnitriet
• E251 = natriumnitraat
• E252 = kaliumnitraat

Hoewel ze nuttig zijn voor voedselveiligheid, kleven er ook zorgen aan:

• In ons lichaam kunnen nitrieten/nitraten omgezet worden in nitrosaminen. En die stoffen zijn in hoge hoeveelheden mogelijk kankerverwekkend. Daarom adviseert de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) om bewerkt vlees te beperken. (14)(15)
• Er zijn ook aanwijzingen dat veelvuldig gebruik van bewerkt vlees met nitriet/nitraat samenhangt met een verhoogd risico op darmkanker. (16)
• Voor nitriet is de ADI vastgesteld op ongeveer 0,07 mgper kg lichaamsgewicht per dag (nitriet-ion). Voor nitraat is de ADI 3,7 mg per kg lichaamsgewicht per dag.
• Een portie van 50 g bewerkt vlees (zoals worst of ham) kan al rond de 1–3 mg nitriet bevatten. Je zit dus met twee porties vleeswaren al in de buurt van de ADI.
• Een portie gekookte spinazie van 200 g kan al 200–300 mg nitraat bevatten. Alleen spinazie eten kan je dus al rond de ADI brengen. Maar EFSA benadrukt dat nitraat uit groenten meestal niet problematisch is, omdat groenten ook beschermende stoffen zoals vitamine C en polyfenolen bevatten.

Benzoaten zijn conserveermiddelen die eten en drinken langer goed houden. Ze remmen bacteriën en schimmels. In Europa zijn ze goedgekeurd door de EFSA, met een veilige grens van maximaal 5 milligram per kilo lichaamsgewicht per dag.

De bekendste soorten zijn:

• E210 = benzoëzuur
• E211 = natriumbenzoaat
• E212 = kaliumbenzoaat
• E213 = calciumbenzoaat

Van deze vier kom je E211 (natriumbenzoaat) het vaakst tegen. Vroeger zat dit veel in frisdranken, maar tegenwoordig gebruiken grote merken het minder vaak. Je ziet het nog wel in sommige citrus- en light frisdranken, maar ook in sauzen, dressings, jam en af en toe ingeblikte groenten.

Dit zijn de zorgen rondom benzoaten:

• In combinatie met vitamine C kan in frisdrank benzeen ontstaan. Dat stofje is mogelijk kankerverwekkend, maar hierop wordt in Europa streng gecontroleerd.
• Daarnaast kan natriumbenzoaat bij sommige kinderen bijdragen aan hyperactiviteit en in zeldzame gevallen een allergische reactie veroorzaken, zoals huiduitslag of astma.(11)
• Een veilige grens van maximaal 5 mg per kg lichaamsgewicht per dag is vastgesteld (ADI).
• Als voorbeeld: Een volwassene zou 7–20 blikjes per dag moeten drinken om de ADI te overschrijden. Je komt in het dagelijks leven dus niet snel boven de veilige grens, tenzij je extreem veel frisdrank of andere producten met benzoaten neemt.

Karmijn is een rode kleurstof die gemaakt wordt uit gedroogde schildluizen (cochenille-insecten). Het geeft een diepe roodtint aan producten zoals vruchtendrank, yoghurt, snoep, ijs, jam en cosmetica.

Omdat het een natuurlijke kleurstof is, denken veel mensen dat het automatisch veilig is, maar er zijn ook aandachtspunten.

Gezondheidszorgen rond karmijn:

• Bij sommige mensen kan karmijn een allergische reactie veroorzaken. Dit varieert van huiduitslag tot ademhalingsklachten, en is meestal te zien bij mensen die al allergisch zijn voor insecten of huisstofmijt. (21)
• EFSA heeft een aanvaardbare dagelijkse inname (ADI) vastgesteld van 5 mg per kilo lichaamsgewicht per dag. Binnen die grens wordt karmijn als veilig beschouwd.
• Voor vegetariërs, veganisten en mensen die geen dierlijke producten willen eten is karmijn minder geschikt. (22)

De kern is simpel: De meeste E-nummers zijn veilig, maar bij de gevaarlijkste E-nummers uit mijn top 9 is beperken of vermijden een verstandige keuze.

Belangrijk om te onthouden: Het gevaar zit vaak niet in één snoepje of glas frisdrank, maar in herhaling en hoge inname. Sommige E-nummers, zoals nitriet/nitraat in vlees of bepaalde kleurstoffen, zijn vooral riskant als je er structureel veel van binnenkrijgt.

Voor gevoelige groepen, zoals kinderen of mensen met allergieën, kan een kleine hoeveelheid soms al effect geven.

Mijn persoonlijke advies? Wees kritisch, maar niet panisch. Zie etiketten als een kompas, niet als reden tot stress. Hoe vaker je kiest voor onbewerkte producten, hoe minder je überhaupt met twijfelachtige toevoegingen te maken hebt.

Leer ook de natuurlijke E-nummers kennen, zoals vitamine C (E300) of bietensap-extract (E162), zodat je beter ziet welke alternatieven er zijn. Zo maak je bewuste keuzes, zonder bang te hoeven zijn voor elk E-nummer dat op een verpakking staat.