Het Serotoninesyndroom: De symptomen en oorzaken
|
|
Leesduur: 7 min
Wist je dat een teveel aan serotonine in je lichaam ernstige klachten kan veroorzaken? Dit fenomeen staat bekend als het serotoninesyndroom (ook wel serotoninetoxiciteit genoemd). Het kan ontstaan door het gebruik van bepaalde medicijnen en drugs.
De symptomen lijken soms op andere aandoeningen, waardoor het syndroom vaak onopgemerkt blijft, met mogelijk gevaarlijke gevolgen.
In dit artikel lees je wat het serotoninesyndroom precies is, wat de oorzaak is, welke signalen je niet mag missen en natuurlijk ook: Hoe je het kunt voorkomen.
Serotoninesyndroom ontstaat door een teveel aan serotonine, vaak door antidepressiva of drugs zoals MDMA, en kan ernstige symptomen veroorzaken.
Symptomen: verwardheid, snelle hartslag, koorts, spiertrillingen, zweten; herkenning is lastig, medische hulp is bij klachten cruciaal.
Behandeling stopt serotonine-verhogende middelen; het kan voorkomend worden door medicatiegebruik goed af te stemmen en alert te zijn op signalen.
Inhoudsopgave
Wat is het serotoninesyndroom? Oorzaken van het serotoninesyndroom 1. Medicijnen (antidepressiva) 2. Drugs 3. Andere oorzaken Dit zijn de meest opvallende symptomen van het serotoninesyndroom Waarom is het serotoninesyndroom soms zo moeilijk te herkennen? Hoe gevaarlijk is het serotoninesyndroom? Behandeling en herstel Hoe voorkom je het serotoninesyndroom? Tips om serotoninesyndroom te voorkomen tijdens een feestje
Wat is het serotoninesyndroom?
Het serotoninesyndroom is een zeldzame, maar ernstige reactie die ontstaat wanneer er te veel serotonine in het lichaam aanwezig is.
Serotonine is een neurotransmitter, een stofje in je hersenen dat een belangrijke rol speelt bij het reguleren van stemming en emoties. Het wordt vaak het 'gelukshormoon' genoemd, omdat het bijdraagt aan een gevoel van welzijn en ontspanning.
Maar een teveel aan serotonine kan leiden tot overprikkeling van het zenuwstelsel, wat verschillende klachten veroorzaakt. Hierover vertel ik je later meer.
Eerst wil ik je graag uitleggen wat de oorzaken zijn.
Oorzaken van het serotoninesyndroom
Het serotoninesyndroom ontstaat dus door een te hoge concentratie serotonine in de hersenen. Maar hoe komt dat precies?
Hoewel er verschillende oorzaken zijn, ontstaat het syndroom meestal als bijwerking van bepaalde medicijnen of door het gebruik van drugs.
1. Medicijnen (antidepressiva)
Sommige medicijnen, zoals antidepressiva, verhogen het serotoninegehalte in je lichaam. Hierdoor kan er te veel serotonine ophopen. Dit komt bijvoorbeeld voor bij:
- SSRI’s (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors) - Deze middelen zorgen ervoor dat serotonine langer actief blijft dan normaal
- MAO-remmers (Monoamine Oxidase-remmers) - Stoppen de afbraak van serotonine
Daarnaast is over het antibioticum linezolid ook bekend dat het de serotoninepiegel kan verhogen.
Samen met antidepressiva of andere serotonine-verhogende medicijnen vergroot dit de kans op het serotoninesyndroom, vooral bij combinatiegebruik of hoge doseringen. (1)
Goed om te weten: Medicijnen die serotonine juist verlagen, zoals sommige antipsychotica, geven geen risico op het serotoninesyndroom. Ook het plotseling stoppen met serotonine-verhogende medicijnen veroorzaakt meestal geen serotoninesyndroom, zoals soms gedacht. Wel kan dat andere klachten geven.
2. Drugs
Recreatieve middelen zoals XTC (MDMA) stimuleren de afgifte van serotonine en verminderen de terugopname. Bij hoge doseringen kan dit het serotoninesyndroom veroorzaken. (2)
Het risico wordt groter wanneer drugs zoals XTC gecombineerd worden met serotonine-verhogende medicijnen.
Ook middelen zoals amfetamine en cocaïne kunnen bijdragen aan het ontstaan van het syndroom.
3. Andere oorzaken
Medicijnen en drugs zijn de meest voorkomende oorzaken van het serotoninesyndroom. Zeker wanneer ze gecombineerd worden.
Zeldzamer zijn situaties waarbij een overactief serotoninesysteem door andere medische aandoeningen het syndroom veroorzaakt.
Sommige serotonine supplementen kunnen, vooral in combinatie met serotonineverhogende medicijnen, het risico op serotoninesyndroom vergroten. Overleg daarom altijd eerst met je arts voordat je supplementen gebruikt.
Dit zijn de meest opvallende symptomen van het serotoninesyndroom
Het serotoninesyndroom kan lastig te herkennen zijn omdat de klachten vaak verschillen en meestal plotseling ontstaan. Het is daarom extra belangrijk om deze symptomen goed te kennen, zodat je ze op tijd herkent.
De meest voorkomende signalen zijn:
- Verwardheid of moeite met concentreren
- Heel onrustig of juist erg gespannen voelen
- Snelle hartslag en hoge bloeddruk
- Veel zweten
- Rillen of koorts krijgen
- Misselijkheid, overgeven of diarree
- Trillen of beven van spieren
- Stijve spieren of krampen
- Snelle of sterke reflexen (zoals een extra sterke kniereflex) (3)
Deze klachten kunnen mild tot ernstig zijn en ontstaan vaak snel, meestal binnen enkele uren tot één dag nadat er iets verandert in de serotoninespiegel. Bijvoorbeeld door het starten van een nieuw medicijn, het verhogen van een dosering of het combineren van meerdere serotonine-verhogende middelen.
Let op: Ervaar je meerdere van deze klachten tegelijk, vooral na het gebruik van medicijnen die de serotoninespiegel beïnvloeden? Zoek dan snel medische hulp. Door het syndroom vroeg te herkennen, kun je samen met de arts de juiste oplossing vinden en erger voorkomen.
Waarom is het serotoninesyndroom soms zo moeilijk te herkennen?
Het serotoninesyndroom kan soms moeilijk te herkennen zijn, zelfs voor artsen. Dat heeft er vooral mee te maken dat het verloop zo verschilt van persoon tot persoon. Hoewel er verschillende manieren bedacht zijn om het vast te stellen, lijkt geen enkele methode perfect.
De Hunter-criteria zijn een bekende manier om het syndroom te diagnosticeren. Ze letten vooral op typische tekenen zoals spiertrekkingen, koorts en veranderingen in hoe iemand zich voelt of gedraagt.
Toch blijft het lastig omdat veel symptomen ook bij andere ziekten kunnen voorkomen. Bovendien verloopt het bij iedereen anders: Bij sommigen ontstaan de klachten snel, bij anderen juist langzaam en niet iedereen krijgt bijvoorbeeld koorts (een van de bekende symptomen).
Daardoor is het soms moeilijk om het onderscheid te maken met aandoeningen die erop lijken, zoals het neuroleptisch maligne syndroom. (4)
Kortom: Het herkennen van het serotoninesyndroom vraagt ervaring en oplettendheid. Daarom is het belangrijk om bij twijfel altijd snel een dokter te raadplegen.
Hoe gevaarlijk is het serotoninesyndroom?
Het serotoninesyndroom kan variëren van mild tot levensbedreigend. In milde gevallen verdwijnen de symptomen meestal snel na het stoppen van de veroorzakende middelen.
Maar zonder behandeling kunnen de klachten snel verergeren en leiden tot ernstige complicaties, zoals hoge koorts, hartritmestoornissen, en zelfs orgaanfalen.
Daarom is het belangrijk om het syndroom vroeg te herkennen en snel medische hulp te zoeken om ernstige gevolgen te voorkomen.
Behandeling en herstel
Het serotoninesyndroom is meestal goed te behandelen, mits het vroeg wordt herkend. De klachten verdwijnen dan vaak binnen 24 tot 72 uur nadat de veroorzakende medicatie is gestopt.
Het is wel zo dat de snelheid van herstel hangt af van hoe snel de diagnose wordt gesteld en welke behandeling wordt gegeven. Ernstige gevallen kunnen langer duren en vereisen ziekenhuisopname.
De belangrijkste stap in de behandeling is het stoppen van de medicijnen of middelen die het serotoninesyndroom veroorzaken. Daarna krijgt de patiënt meestal ondersteunende zorg om de symptomen onder controle te houden, zoals medicijnen tegen spierkrampen of koorts.
In ernstige gevallen kunnen artsen medicijnen geven die de effecten van serotonine blokkeren, zoals cyproheptadine. En soms kan opname op de intensive care nodig zijn als er gevaarlijke complicaties optreden.
Hoe voorkom je het serotoninesyndroom?
Het beste is natuurlijk om het serotoninesyndroom te voorkomen. Daarom is het belangrijk om bewust om te gaan met medicatie en andere stoffen die je serotoninespiegel kunnen beïnvloeden.
- Neem nooit zelf medicijnen of supplementen bij zonder dit eerst met je arts te bespreken, vooral als je al serotonine-verhogende medicijnen gebruikt
- Houd een duidelijk overzicht bij van alle medicijnen en supplementen die je gebruikt en bespreek nieuwe combinaties altijd met een arts of apotheker
- Wees extra voorzichtig met recreatieve drugs zoals XTC (MDMA), amfetaminen en cocaïne, omdat deze ook de serotoninespiegel kunnen verhogen en het risico op serotoninesyndroom vergroten, vooral in combinatie met medicijnen
- Let goed op symptomen als je een nieuw medicijn start, de dosering verandert of drugs gebruikt
- Zoek direct medische hulp als je denkt dat je serotoninesyndroom hebt; vroegtijdige herkenning voorkomt ernstige problemen
Tips om serotoninesyndroom te voorkomen tijdens een feestje
Als je ervoor kiest MDMA of vergelijkbare middelen te gebruiken tijdens een feestje, is het belangrijk om goed op jezelf te letten.
Het gebruik van partydrugs kan leiden tot een tijdelijk serotoninesyndroom met klachten zoals oververhitting en verwarring, vooral tijdens drukke en warme omstandigheden. Wees je daarom bewust van deze risico’s.
Met deze tips kun je veiliger genieten en het risico op het serotoninesyndroom verkleinen.
- Drink voldoende water, maar niet te veel - Ongeveer 250 tot 500 ml water per uur is ideaal. Te veel water drinken kan gevaarlijk zijn, dus voorkom overhydratie.
- Neem regelmatig rustpauzes - Ga af en toe naar een rustige, koele plek om af te koelen en even te ontspannen.
- Vermijd het combineren van drugs - Gebruik geen andere stimulerende middelen of medicijnen die de serotoninespiegel verhogen.
- Let goed op je lichaamstemperatuur Blijf uit oververhitte, drukke ruimtes en kleed je licht.
- Wees alert op symptomen - Zoals verwarring, snelle hartslag, overmatig zweten of spierschokken. Zoek meteen hulp als je deze merkt.
- Zorg dat er iemand bij je is - Die kan helpen als het misgaat.
Ebrina van der Bijl
Ebrina is voedingsdeskundige met een diepe toewijding aan gezonde voeding en een duurzame levensstijl, gevestigd in het prachtige Portugal. Haar passie voor natuurlijke en biologische producten vormt de kern van haar werk. Met een achtergrond in Voeding & Diëtetiek en ervaring in productontwikkeling en tekstschrijven, vertaalt ze complexe wetenschappelijke informatie naar praktische adviezen voor een gebalanceerde levensstijl.
Gebruikte bronnen
- SanFilippo, S., Turgeon, J., Michaud, V., Nahass, R. G., & Brunetti, L. (2023). The Association of Serotonin Toxicity with Combination Linezolid–Serotonergic Agent Therapy: A Systematic Review and Meta-Analysis. Pharmacy, 11(6), 182. https://doi.org/10.3390/pharmacy11060182
- Parrott, A. (2002). Recreational Ecstasy/MDMA, the serotonin syndrome, and serotonergic neurotoxicity. Pharmacology Biochemistry And Behavior, 71(4), 837–844. https://doi.org/10.1016/s0091-3057(01)00711-0
- Simon, L. V., Torrico, T. J., & Keenaghan, M. (2024b, maart 2). Serotonin syndrome. StatPearls - NCBI Bookshelf. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482377/
- Werneke, U., Jamshidi, F., Taylor, D. M., & Ott, M. (2016). Conundrums in neurology: diagnosing serotonin syndrome – a meta-analysis of cases. BMC Neurology, 16(1). https://doi.org/10.1186/s12883-016-0616-1
